Manzaranın Topografyası

Topografya, dağlar, vadiler ve ovalar benzer biçimde Dünya yüzeyinin fizyolojik özelliklerinin incelenmesidir. Dünya yüzeyinin özelliklerinin incelenmesi olan jeomorfolojinin bir dalıdır. Topografya, iklim, nebat örtüsü ve insan faaliyetleri de dahil olmak suretiyle Dünya çevresinin birçok yönünü etkilediği için önemlidir.

Topografya, tektonik aktivite, aşınma ve birikme benzer biçimde muhtelif faktörler tarafınca şekillendirilir. Tektonik aktivite, dağlar, vadiler ve öteki arazi yöntemleri oluşturabilen Dünya levhalarının hareketidir. Aşınma, rüzgar, su ve buzun Dünya yüzeyini aşındırma sürecidir. Birikme, tortunun Dünya yüzeyine birikme sürecidir.

Topografyanın iklim üstünde mühim bir tesiri olabilir. Dağlar hava akışını engelleyebilir ve rüzgar altı tarafında yağmur gölgeleri oluşturabilir. Vadiler sıcak havayı hapsederek sıcaklık adaları oluşturabilir. Ovalar kuvvetli rüzgarlara ve toz fırtınalarına maruz kalabilir.

Topoğrafya da nebat örtüsünü etkileyebilir. Dağlar, alpin çayırlardan iğne yapraklı ormanlara kadar muhtelif nebat hayatını destekleyebilir. Vadiler, yaprak döken ormanları ve çayırları destekleyebilir. Ovalar, çayırları ve çölleri destekleyebilir.

Topoğrafya insan aktivitesini de etkileyebilir. Dağlar ulaşım ve komünikasyon için bir mani olabilir. Vadiler su ve bereketli toprak deposu olabilir. Ovalar ziraat ve kalkınma için kullanılabilir.

Netice olarak, topografya Dünya çevresinin kompleks ve mühim bir yönüdür. İklimi, nebat örtüsünü ve insan faaliyetini etkisinde bırakır.

Hususiyet	Tarif
Topoğrafya	Dünya yüzeyinin fizyolojik özelliklerinin incelenmesi
Görünüm	Bir arazi parçasının naturel özellikleri ve insan müdahaleleri de dahil olmak suretiyle görünümü
Arazi şekli	Dağ, vadi ya da ova benzer biçimde Dünya yüzeyinin naturel bir özelliği
Jeomorfoloji	Arazi yöntemlerinin kökeni, gelişimi ve evriminin incelenmesi
Aşınma	Dünya yüzeyinin rüzgar, su, buz ve yerçekimi tarafınca aşındırılması dönemi

II. Topografya

Topografya, Dünya yüzeyinin şeklinin incelenmesidir. Dağlar, vadiler ve ovalar benzer biçimde Dünya yüzeyinin fizyolojik özellikleri olan arazi yöntemlerinin incelenmesini ihtiva eder. Topografya ek olarak aşınma ve birikim benzer biçimde arazi şekillerini şekillendiren süreçlerle de ilgilenir.

III. Manzaralar

Görünüm, topografyası, nebat örtüsü ve iklimi benzer biçimde fizyolojik özellikleriyle karakterize edilen coğrafi bir alandır. Manzaralar naturel ya da insan yapımı olabilir ve büyük ya da ufak olabilir. Manzaralara birtakım örnekler içinde dağlar, çöller, ormanlar ve kentler bulunur.

Topoğrafya, bir manzaranın karakterini belirleyen en mühim faktörlerden biridir. Bir manzaranın haiz olduğu topografya türü, iklimini, nebat örtüsünü ve toprak koşullarını etkisinde bırakır. Mesela, dağlar çoğu zaman ovalardan daha soğuk bir iklime haizdir ve çoğu zaman ormanlarla kaplıdır. Öte taraftan çöller çoğu zaman sıcak ve kurudur ve çoğu zaman kumla kaplıdır.

Manzaralar insan faaliyetleri tarafınca da şekillendirilebilir. Mesela, kentler çoğu zaman düz araziler üstüne inşa edilir ve çoğu zaman yollar, binalar ve parklar benzer biçimde oldukça sayıda altyapıya sahiptirler. Öte taraftan ormanlar çoğu zaman ziraat ya da kalkınma için temizlenir.

Manzaraların incelenmesine jeomorfoloji denir. Jeomorfologlar, aşınma, tortu ve erozyon benzer biçimde manzaraları şekillendiren süreçleri inceler. Ek olarak manzaraların zamanla iyi mi değiştiğini de incelerler.

IV. Topografya Türleri

Her biri kendine has özelliklere haiz birçok değişik topografya türü vardır. En yaygın topografya türlerinden bazıları şunlardır:

* Dağlar: Dağlar, çevredeki arazinin üstünde dik bir halde yükselen arazi şekilleridir. Çoğu zaman yüksek rakımları, engebeli yamaçları ve bariz zirveleriyle karakterize edilirler.
* Vadiler: Vadiler, çoğu zaman nehirlerin ya da buzulların aşınmasıyla oluşan, Dünya yüzeyindeki uzun, dar çöküntülerdir. Vadiler dik kenarlı ya da hafifçe eğimli olabilir ve çoğu zaman nehirleri, akarsuları ve öteki su kütlelerini ihtiva ederler.
* Ovalar: Ovalar, çoğu zaman düşük rakımları ve mühim bir rölyef eksikliği ile karakterize edilen geniş, düz arazi alanlarıdır. Ovalar kıyı ya da iç kesimlerde olabilir ve nebat örtüsüyle kaplı ya da çorak olabilir.
* Platolar: Platolar, çoğu zaman dik uçurumlar ya da kayalıklarla sınırlanmış yüksek arazi bölgeleridir. Platolar parçalanmış ya da parçalanmamış olabilir ve nebat örtüsüyle kaplı ya da çorak olabilir.
* Tepeler: Tepeler, çoğu zaman hafifçe eğimleri ve nispeten düşük rakımı ile karakterize edilen ufak, yuvarlak arazi şekilleridir. Tepeler izole olabilir ya da sıralar halinde bir araya toplanabilir.
* Buttes: Buttes, çevredeki araziden birdenbire yükselen, izole edilmiş, dik yamaçlı tepelerdir. Buttes, çoğu zaman mesaların ya da platoların aşınmasıyla kaynaklanır.
* Mesalar: Mesalar, çoğu zaman dik uçurumlar ya da sarp kayalıklarla sınırlanmış düz tepelerdir. Mesalar, izole edilmiş ya da sıralar halinde gruplanmış olabilir.
* Kanyonlar: Kanyonlar, çoğu zaman nehirler ya da buzullar tarafınca oyulmuş derin, dar vadilerdir. Kanyonlar dik kenarlı ya da hafifçe eğimli olabilir ve çoğu zaman nehirler, akarsular ve öteki su kütlelerini ihtiva ederler.
* Kraterler: Kraterler, Dünya yüzeyindeki çanak şeklindeki çöküntülerdir ve çoğu zaman meteorların ya da volkanik patlamaların çarpmasıyla oluşurlar. Kraterler ufak ya da büyük olabilir ve suyla dolu ya da kuru olabilirler.

V. Görünüm Türleri

Manzaralar, fizyolojik özelliklerine, konumlarına ve tarihlerine gore muhtelif türlere ayrılabilir. En yaygın görünüm türlerinden bazıları şunlardır:

• Dağlık manzaralar
• Vadi manzaraları
• Ova manzaraları
• Çöl manzaraları
• Tundra manzaraları
• Yağmur ormanı manzaraları
• Kıyı manzaraları
• Kentsel manzaralar

Her görünüm türünün, iklim, yerbilim ve nebat örtüsü benzer biçimde muhtelif faktörler tarafınca şekillendirilen kendine has bir takım özelliği vardır. Mesela, dağlık manzaralar çoğu zaman dik yamaçlar, engebeli arazi ve yüksek rakımlarla karakterize edilir. Öte taraftan, vadi manzaraları çoğu zaman nispeten düz arazi ve düşük rakımlarla karakterize edilir.

Manzaralar konumlarına gore de sınıflandırılabilir. Mesela, kıta manzaraları, kıyı manzaraları ve ada manzaraları ile alakalı konuşabiliriz. Kıta manzaraları kıtalarda bulunanlardır, kıyı manzaraları ise kıyı süresince bulunanlardır. Ada manzaraları ise adalarda bulunanlardır.

En son, manzaralar tarihlerine gore de sınıflandırılabilir. Mesela, naturel manzaralar ve insan yapımı manzaralar ile alakalı konuşabiliriz. Naturel manzaralar, aşınma ve tektonik aktivite benzer biçimde naturel süreçlerle şekillenmiş olanlardır. İnsan yapımı manzaralar, ziraat ve kentleşme benzer biçimde insan faaliyetleriyle şekillenmiş olanlardır.

VI. Sanatta Topografya ve Manzaralar

Topoğrafya ve manzaralar, tarih süresince sanatçılar için bir esin kaynağı olmuştur. Sanatçılar, manzaraların naturel güzelliğini resimlerde, heykellerde ve öteki sanat eserlerinde tasvir etmişlerdir. Ek olarak, sanatlarında imgesel dünyalar yaratmak için topografyayı kullanmışlardır.

Topoğrafyayı tasvir eden en meşhur sanat eserlerinden bazıları şunlardır:

Bunlar, topografyadan esin alan birçok sanat kitabından yalnız birkaçı. Sanatçılar, yüzyıllardır izleyicilerin hayal enerjisini yakalayan güzel ve çağrışımlı sahneler yaratmak için topografyayı kullandılar.

VII. Edebiyatta Topografya ve Manzaralar

Topoğrafya ve manzaralar yüzyıllardır edebiyatta mühim temalar olmuştur. Yazarlar topografyayı bir yer duygusu yaratmak, bir ruh hali kurmak ve bir öykü bahsetmek için kullanmışlardır.

Literatürde topografyanın en meşhur örneklerinden bazıları şunlardır:

• JRR Tolkien'in Yüzüklerin Efendisi'ndeki Shire
• Mark Twain'in Huckleberry Finn'in Maceraları isminde eserinde Mississippi Nehri
• John Steinbeck'in Hiddet Üzümleri'ndeki Büyük Ovalar
• Jack London'ın Vahşetin Çağrısı isminde eserindeki Rocky Dağları

Bu romanlarda, manzaranın topografyası yalnız hikayenin bir arka planı değildir. Hikayenin kendisinin ayrılmaz bir parçasıdır. Görünüm, romanların karakterlerini, vaka örgüsünü ve temalarını şekillendirir.

Mesela, Yüzüklerin Efendisi'nde Shire rahat ve pastoral bir yerdir. Yuvarlanan tepeler, yemyeşil ormanlar ve berrak akarsular hobbitlerin sıradan ve sevinçli hayatlarının bir yansımasıdır. Sadece hobbitler Shire'ı terk edip Mordor'a yolculuk etmeye zorlandıklarında oldukça değişik bir manzarayla karşılaşırlar. Orta Dünya'nın dağları, çölleri ve ormanları sert ve acımasızdır. Hobbitlerin yolculuklarında karşılaştıkları tehlikeleri ve zorlukları yansıtırlar.

Bir manzaranın topografyası da bir ruh hali yaratmak için kullanılabilir. Huckleberry Finn'in Maceraları'nda Mississippi Nehri, hürriyet ve maceranın simgesidir. Dere, geniş ve aleni bir manzaradan akar ve Huckleberry Finn'e camianın kısıtlamalarından kaçma şansı sunar. Buna ödenek, Hiddet Üzümleri'ndeki Büyük Ovalar, fakirlik ve umutsuzluğun simgesidir. Düz, ağaçsız görünüm, Joad'ların karşılaşmış olduğu sıkıntılı ekonomik koşulların bir yansımasıdır.

Netice olarak, topografya ve manzaralar yazarların bir yer duygusu yaratmak, bir ruh hali kurmak ve bir öykü bahsetmek için kullanabilecekleri kuvvetli araçlardır. Yazarlar manzaralarının topografyasını dikkatlice seçerek hem akılda kalıcı bununla beraber anlamlı romanlar yaratabilirler.

Filmimizde Topografya ve Manzaralar

Topoğrafya ve manzaralar yüzyıllardır filmlerde mühim bir yer tutmaktadır. Western filmlerinin geniş manzaralarından serüven filmlerinin yemyeşil ormanlarına kadar, Dünya yüzeyinin fizyolojik özellikleri bir filmin ruh halini ve tonunu belirlemede mühim bir rol oynayabilir.

Fiil için bir fon sağlamanın yanı sıra, topografya ve manzaralar karakterler ve birbirleriyle olan ilişkileri ile alakalı data iletmek için de kullanılabilir. Mesela, öbürlerinden izole edilmiş bir karakter çorak bir manzarada gösterilebilirken, arkadaşları ve ailesiyle çevrili bir karakter yemyeşil bir ortamda gösterilebilir.

Topoğrafya ve manzaralar ek olarak bir yer duygusu yaratmak ve izleyicinin bir filmin tarihsel bağlamını anlamasına destek olmak için kullanılabilir. Mesela, Amerikan Batısı'nda geçen bir filmimizde yüksek dağlar, uçsuz bucaksız çöller ve kıvrımlı nehirler yer alabilirken, tropik bölgelerde geçen bir filmimizde yemyeşil yağmur ormanları, yüksek şelaleler ve beyaz kumlu plajlar yer alabilir.

Son yıllarda, film yapımcıları realist ve sürükleyici manzaralar yaratmak için giderek daha çok bilgisayar tarafınca açılan görüntüleri (CGI) kullanıyor. Bu, film yapımcılarının geçmişte olası olmayacak filmler yaratmasına imkan sağlamış oldu, sözgelişi öteki gezegenlerde ya da alternatif gerçekliklerde geçen filmler.

Topoğrafya ve manzaralar filmin olmazsa olmaz bir parçasıdır ve ruh halini ve tonu belirlemekten karakterler ve öykü ile alakalı data aktarmaya kadar muhtelif efektler yaratmak için kullanılabilir.

IX. Müzikte Topografya ve Manzaralar

Müzik, dağlar, vadiler ve ovalar benzer biçimde bir manzaranın fizyolojik özelliklerini temsil etmek ya da andırmak için kullanılabilir. Mesela, bir dağ sırasını temsil etmesi amaçlanan bir müzik parçası, dağların zirvelerini ima etmek için yüksek perdeli bir melodi ve vadileri ima etmek için düşük perdeli bir melodi kullanabilir. Benzer biçimde, bir çölü temsil etmesi amaçlanan bir müzik parçası, çorak manzarayı ima etmek için seyrek ve kuru bir enstrümantasyon kullanabilir.

Müzik ek olarak bir manzaranın romantik niteliklerini, sözgelişi güzelliğini, ihtişamını ya da sırlarını andırmak için de kullanılabilir. Mesela, bir ormanın güzelliğini çağrıştırmayı amaçlayan bir müzik parçası, ormanın huzurunu ima etmek için yumuşak ve akıcı bir melodi kullanabilir ve bir dağ sırasının ihtişamını çağrıştırmayı amaçlayan bir müzik parçası, dağların enerjisini ima etmek için kuvvetli ve muhteşem bir melodi kullanabilir.

Bir manzaranın fizyolojik ve romantik niteliklerini temsil etmenin ya da çağrıştırmanın yanı sıra, müzik manzaralar ile alakalı hikayeler bahsetmek için de kullanılabilir. Mesela, bir müzik parçası bir ormanda meydana getirilen bir yolculuğun öyküsünü ya da bir dağın zirvesine tırmanan bir tırmanıcının öyküsünü anlatabilir.

Müzik, oldukça muhtelif düşünce ve duyguları iletmek için kullanılabilen kuvvetli bir araçtır. Bir manzaranın fizyolojik özelliklerini ve romantik niteliklerini temsil etmek ya da andırmak için kullanıldığında, müzik dinleyiciler için kuvvetli ve sürükleyici bir edinim yaratabilir.

S: Topoğrafya nelerdir?

A: Topografya, dağlar, vadiler ve ovalar benzer biçimde Dünya yüzeyinin fizyolojik özelliklerini inceleyen bilim dalıdır.

S: Görünüm nelerdir?

A: Görünüm, topografyası, nebat örtüsü ve iklimi benzer biçimde fizyolojik özellikleriyle karakterize edilen bir kara bölgesidir.

S: Topoğrafyanın manzaraların şekillenmesindeki görevi nelerdir?

A: Topografya, su, nebat örtüsü ve iklimin dağılımını etkileyerek manzaraların şekillenmesinde mühim bir rol oynar. Mesela, dağlar hava ve suyun hareketini engelleyebilir ve bu da çöllerin ve yağmur ormanlarının oluşumuna yol açabilir.